Tập hợp, số hóa để bảo tồn tranh dân gian Hàng Trống

Tranh dân gian là bộ phận quan trọng trong kho tàng di sản văn hóa nghệ thuật phong phú, đa dạng của dân tộc Việt Nam, là di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc được vật thể hóa, cũng là sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn. Do những đặc thù cơ bản về kỹ thuật chế tác các bản in từ các khuôn mẫu khắc tạc trên gỗ mà người ta cho rằng sự ra đời và phát triển của tranh dân gian Việt Nam đã có từ rất lâu đời. Theo thời gian với sự phát triển của nghề in, khắc gỗ, việc sản xuất tranh dân gian ngày càng mở rộng ở nhiều địa phương, dần dần hình thành những trung tâm sản xuất tranh khắc gỗ dân gian nổi tiếng như làng tranh Đông Hồ (Bắc Ninh), Hàng Trống (Hà Nội), Kim Hoàng (Hà Tây cũ), làng Sình (Huế)… Tranh dân gian Việt Nam phản ánh đời sống cùng tập tục tín ngưỡng của nhân dân nhưng ở mỗi vùng, miền mang những sắc thái và kỹ thuật riêng.

Tranh Hàng Trống là một dòng tranh dân gian được làm chủ yếu ở các phố Hàng Trống, Hàng Nón... của Hà Nội. Dòng tranh này có nhiều điểm riêng biệt so với các dòng tranh dân gian khác.

Tranh được tạo hình không giống tranh hiện đại mà cũng không giống tranh cổ điển. Với các gam màu chủ yếu là lam, hồng, đôi lúc có thêm lục, đỏ, da cam, vàng... Tỷ lệ được tạo không hề đúng với công thức chuẩn mà chỉ sao cho thật thuận mắt và ưa nhìn.

Tranh Hàng Trống từng có thời kỳ phát triển cực thịnh, tuy nhiên, hiện nay trên con phố này chủ yếu đã chuyển qua bày bán các mặt hàng thủ công mỹ nghệ do các dòng tranh dân gian đã phải chịu tác động lớn của cách thưởng thức văn hóa giải trí hiện tại. Bên cạnh đó, nguồn cung giấy dó - nguyên liệu quan trọng của nghề làm tranh đang thu hẹp dần; phần lớn mộc bản - một thành phần quan trọng tạo nên các bức tranh dân gian - hiện đã thất lạc hoặc không bảo quản được trong quá trình người dân chuyển đổi sản xuất, cùng với đó là số lượng người khắc được mộc bản để làm tranh không còn nhiều như trước.

Trước tình trạng đó, Nhóm S River đã nghiên cứu rất nhiều nguồn khác nhau, từ tài liệu sách vở cho tới các chuyên gia, nhà sưu tầm và các nghệ nhân tranh dân gian với số lượng tranh lên tới gần 2.000 tác phẩm. Các họa tiết thu được sẽ được xử lý bằng phần mềm máy tính, số hóa thành bảng mã màu, file vector. Những họa tiết tranh Hàng Trống cổ sẽ được lưu trữ trên môi trường số hóa một cách toàn diện và bảo đảm chính xác so với tác phẩm thực, loại bỏ nguy cơ hư hại, mai một bởi tác động vật lý. Bên cạnh đó, các hoa văn tranh Hàng Trống sẽ có điều kiện ứng dụng vào các lĩnh vực thiết kế thời trang, đồ họa, nội thất và thủ công mỹ nghệ.