Giải Nobel Vật lý 2017

(KHCN)-Ngày 3-10, Ủy ban Giải thưởng Nobel công bố giải Nobel Vật lý năm 2017 đã được trao cho ba nhà nhà khoa học người Mỹ Rainer Weiss, Barry Barish và Kip Thorne vì vai trò tiên phong của họ trong việc nghiên cứu sóng hấp dẫn.

Giáo sư danh dự tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) Rainer Weiss là nhân vật trung tâm thiết kế ra tổ hợp LIGO - đài quan sát sóng hấp dẫn bằng giao thoa kế tia laser, đã đo được những gợn sóng lăn tăn trong không gian và thời gian mà nhà bác học Einstein tiên đoán từ 1 thế kỷ trước đó.

Cùng đóng góp lớn vào phát hiện này với ông Weiss còn có nhà khoa học Scotland Ronald Drever thuộc Viện Công nghệ California (Caltech) – người rất tiếc đã qua đời đầu năm nay, và nhà vật lý học lý thuyết Kip Thorne cũng đến từ Caltech. Cả ba nhà khoa học này đều là những nhân vật đã cống hiến gần như trọn vẹn sự nghiệp cho công cuộc dò tìm sóng hấp dẫn.

Tuy vậy, khi Viện hàn lâm khoa học Hoàng gia Thụy điển năm nay, tên của ông Ronald Drever không có trong bộ ba thắng giải. Trong khi đó, ông Barry Barish được vinh danh giải thưởng cùng hai nhà khoa học Rainer Weiss và Kip Thorne, vốn là cựu giám đốc của LIGO.

Sóng hấp dẫn là các gợn sóng trong không gian - thời gian, lan tỏa trong vũ trụ với tốc độ ánh sáng, được nhà bác học Einstein tiên đoán 100 năm trước trong Thuyết Tương đối rộng. Các nhà thiên văn học đã săn lùng sóng hấp dẫn trong nhiều thập kỷ qua.

LIGO đã phát hiện ra sóng hấp dẫn vào ngày 12/8/2015. Các nhà nghiên cứu cho biết sóng hấp dẫn phát ra từ sự va chạm của hai hố đen mà lý thuyết của Einstein đã tiên đoán trước đó cả thế kỷ. Các hố đen này có trọng lượng gấp nhiều lần so với mặt trời và ở cách Trái Đất 1,3 tỉ năm ánh sáng. Khám phá ra sóng hấp dẫn sẽ có ý nghĩa quyết định trong việc khai thông những cách thức giúp con người hiểu hơn về vũ trụ, trong đó có các hố đen, các ngôi sao neutron và cả những bí ẩn của vũ trụ thuở sơ khai.

Các nhà khoa học bắt được sóng hấp dẫn nhờ hai thiết bị dò laser khổng lồ ở Mỹ, một tại Louisiana và một ở Washington.
Giải thưởng trị giá 9 triệu của-ron Thụy Điển (tương đương 1,1 triệu USD) này sẽ được chia cho ba nhà khoa học. Trong đó, ông Weiss sẽ nhận được một nửa, nửa còn lại sẽ chia đều cho hai ông Barish và Thorne.